Os birlos son uns paus que se colocan verticalmente para seren derribados grazas a unha bóla de madeira; por metonimia, a denominación do obxecto pasou a designar a diversión. Hai numerosas modalidades deste xogo ao longo do mundo. En Galicia son populares as dos birlos celtas e os birlos ao canteiro, entre outras. Os chamados birlos do canteiro adoitan empregarse no norte da provincia de Lugo: Ribadeo, Barreiros, Trabada e Cospeito, inda que a emigración fixo posible que en Bos Aires, no Centro Galicia, tamén xoguen a eles. A variedade dos birlos celtas é propia do Val Miñor e das zonas próximas.

O obxectivo principal do xogo é guindar ou desprazar o maior número de birlos posibles dunha soa tirada. Estes sempre están feitos de madeira, con diferentes formas, e adoitan colocarse sobre unha pedra que serve como base. A bóla que se lanza é de madeira tamén. Nos celtas precísanse dúas ou máis bólas de madeira resistente, que poden pesar ata tres quilos e que carecen de buratos para suxeitalas, e mais nove birlos. Estes teñen unha altura de ata dez centímetros, estarán torneados ou non, e contan sempre cunha base para mantelos dereitos no chan. Esta modalidade practícase nun terreo chairo no que se delimita unha zona de lanzamento denominada fito. O lugar onde se sitúan os birlos coñécese co nome de lastra. Os birlos colócanse debuxando un rombo e no medio ponse, pintado de vermello, o da máxima puntuación. Detrás dos birlos hai unha área dividida por distancias, porque na modalidade pasabolos hai que intentar mandar o birlo tirado o máis lonxe posible.

Os participantes, dous como mínimo, enfróntanse entre si. A puntuación obtense segundo o lonxe que se chegue a desprazar os birlos: se se alcanza a liña de dez, son tres puntos; se pasas a liña de quince, serán quince puntos, pero se non se chega á liña de dez, o xogador nin suma nin resta. Hai unha segunda quenda, o desquite, onde as tiradas valen tres puntos. As partidas acórdanse a sesenta puntos, e gaña quen antes chegue a acadalos. Tradicionalmente eran frecuentes as partidas dominicais, semana tras semana, e cada parroquia adoitaba ter o seu propio “campo de birlos”.

Este xogo ten unha terminoloxía abondosa que fai referencia aos obxectos que se empregan, así como ás distintas fases e circunstancias do xogo. Pénsase que a palabra birlo ten a súa orixe no baixo latín *pirulus, que é o diminutivo da palabra do latín clásico pirum, ‘pera’, e déuselle este nome pola forma piriforme que adoptaban as pezas do xogo.

Lastra (‘pedra resistente colocada a ras de chan sobre a que se colocan os birlos’) é de orixe incerta, quizais prerromana, e o fito é unha ‘pedra onde se marca a posición da persoa que lanza’; procede do latín fictu, participio pasado de figere, ‘cravar’.