2016 foi o Ano das Irmandades da Fala, coincidindo co centenario da súa fundación. Coñecendo o sentido que impulsou a súa actividade e mais a súa maneira de facer, non queda dúbida de que irmandade é a mellor palabra que puideron escoller para se presentar á historia. Os seus membros tratábanse entre deles de irmáns, e con ese apelativo figuraban nos seus carnés, a xeito de contestación simbólica contra a oficialidade establecida.

Irmán e irmá mantiveron na nosa lingua o significado de “persoa que, respecto doutra, é filla dos mesmos pais”. Ende ben, no latín clásico as palabras que cubrían inicialmente este significado eran frater, para o masculino, e soror, para o feminino, as cales perduraron no idioma por vía culta, nos termos fraternidade e sororidade. Aínda en época latina, foi outra voz, o adxectivo germanus -a -um, a que acolleu os usos que en orixe correspondían a frater e soror, e fíxoo por redución da expresión recorrente frater germanus, que podería traducirse por “irmán auténtico”, entendido como “irmán de nai e de pai”.  O sentido partía, en último caso, do verbo gignere, que tiña, entre outras, a acepción de ‘enxendrar’.

Irmandade  comeza a aparecer arredor do segundo decenio do século XV, en documentos notariais, principalmente como unidade administrativa, como federación de municipios. E posteriormente arredor desa idea básica de ‘unión’ ou ‘relación estreita’ xurdirán novas acepcións, relativas xa á “asociación de persoas que teñen os mesmo ideais, a mesma crenza en determinada materia”, que é o valor con que a recuperan os membros das Irmandades da Fala.

As Irmandades da Fala déronlle sentido colectivo ao proxecto de dignificación plena da lingua e cultura propias, así como unha orientación de futuro nacional á nosa realidade nos plano social e político. Neste enfoque múltiple e mais na súa condición colectiva radica a importancia e singularidade histórica de irmandade, referente que a día de hoxe segue en plena vixencia. Que irmandade fose escollida Palabra do Ano 2016 só vén confirmalo.