A donicela, animal con tabú

Imaxe de Trond Giæver Myhre.

Donicela é a denominación popular correspondente ao animal que a ciencia designa como mustela nivela, un “pequeno mamífero carniceiro, de patas curtas, corpo alongado e pelame pardo no lombo e branco no peito e no ventre, que se alimenta de ratos, toupas etc.”. Esta pequena fera é unha das que máis nomes vulgares se lle coñecen: doniña, garridiña ou saltaparedes…, inda que a maioría non son descendentes do termo latino co que se denominaba a doniña que era mustela. A razón desta diversidade é froito da superstición e das crenzas que se lle atribúen ao bicho, xa que se cría que tiña a capacidade de atraer as desgrazas. Daquela as persoas procuraban afastar os males adulando o animal nas súas denominacións, asignándolle nomes que denotan condicións positivas e tamén botando man da sufixación diminutiva con valor apreciativo.

Así  xorde a designación garridiña, que se forma co sufixo diminutivo, cunha importante carga afectiva, máis o adxectivo garrido, “ben proporcionado, de boa presenza, agradable tanto pola aparencia física coma no trato”. Tamén se pretende certo grao de captatio benevolentiae coa denominación donicela, tomada desde o termo latino vulgar *domnicella, formada a partir da palabra clásica domina ‘señora’ á que se lle engade o sufixo diminutivo -ella. É como dicirlle: bonitiña, pórtate ben e non me traias o mal.

Outro xeito de constatar a inmerecida mala sona do animal témolo na fraseoloxía creada ao redor do veleno que se lle atribuía: Se che pica unha doniña, vas dereito para a caixiña; e se che pica un escorpión, vas para o caixón ou Fonte bebiades de boa gana, se non fora a donicela. Esta reputación vénlle porque é moi fera e aguerrida e non é doada de vencer. É quen de atacar unha presa ben máis grande ca ela. Se é sorprendida non escapa, érguese nas patas de atrás e enfróntase, mais se se ve acurralada, mesmo se tira ao posible inimigo para mordelo e segrega unha substancia que cheira a podre e que se cría velenosa. De aí o pavor popular que se lle tiña. Porén, é unha cazadora moi efectiva de roedores e daquela unha boa aliada en calquera leira, o que explica o dito: Pásalle coma ao rato cando lle vai a donicela enriba. Mais indo máis alá do significado literal, indica o medo que se lle ten a alguén que che pode prexudicar.

O nome de saltaparedes está motivado por outras razóns. Refírese aos trazos físicos do propio animal ou as habilidades atléticas deste, xa que é quen de coarse no galiñeiro polo burato máis pequeno e matar a súa presa sen que a vexas. Referencia á súa destreza para gabear e correr fai a frase áxil coma unha donicela, que se lle aplica a unha persoa que se amaña ben para escapulirse. E tamén irse como donicela para ponderar a rapidez de alguén.

 

Palabras traballadas

Todos os termos que traballamos, fóra das Palabras do día, ordenados alfabeticamente.

Ver

Palabras do día

Unha palabra cada día dos 365 do ano, ordenadas alfabeticamente ou por data.

Ir