Non podemos negar que un pebideiro da fraseoloxía galega é a familia, “conxunto de persoas unidas por lazos directos de parentesco, especialmente o constituído polo pai, a nai e os fillos”. As relacións entre uns e outros, e as consecuencias destas, fixeron que o xenio lingüístico fose moi frutífero. Daquela ben lle podemos dar unha voltiña (pequena) a algunha das unidades que xorden grazas ao acordos e desacordos coa parentela.

A familia é un núcleo que se leva ben ou mal (algunha vez nin se leva) pero, un consello, cómpre que os de fóra se absteñan de ir gobernar en casa allea. Xa o advirte o refrán: entre parentes non metas os dentes ou entre pais e fillos non metas os fociños. Aínda que haxa desavinzas, cando un membro da familia é agraviado esta volve por el!

O mandado habitual é quen aos seus non agarima, a ninguén agarimo pida. Daquela, ao parente, axudalo xa que, en principio, os teus serán os que te protexan e defendan ante as dificultades. Porén, ás veces as cousas non saen ben e a túa liñaxe non actúa como agardabas. Nese caso o refraneiro sentencia: non hai mellor parente que o bo amigo presente e ata chega a dicir: parentes e trastos vellos, mellor é non telos.

Aínda así non che hai mellor cariño que o que xorde no seo familiar. Iso xustifica que non se sexa moi obxectivo cos teus descendentes, e de aí que se diga ao escaravello, os seus fillos parécenlle ouro fino. Este dito relaciónase con outro, o que a feo quere, fermoso lle parece. Disque o parecido físico aos da familia era unha das probas imprescindibles de pertenza á mesma ata as análises xenéticas actuais, e por iso de pais gatos, fillos michiños; ou tamén os cachos semellan ás olas.

O coidado familiar é fundamental, de aí que tamén teñamos fraseoloxía abonda para referírmonos a este asunto: boa rocada fía a que o seu fillo cría e tamén fillo es, pai serás; como fixeres, así o terá. Inda que nalgunhas ocasións tórcese o conto e daquela dise de pai santo, fillo diaño ou unha nai coida cen fillos, cen fillos non coidan unha nai. E todo se resume en fillos criados, traballos dobrados.

Non podemos esquecer que estando nunha casa cuñada, sogra e xenro, falta só o demo para estar onda o inferno. A xustificación desta sentenza reside en que a familia política non sae ben parada no refraneiro galego. Semella que os parentes das parellas non son moi acolledores! Na casa da sogra non vive ben a nora porque o entendemento entre as dúas rarea. E tamén escoitamos dígocho, filla; enténdemo, nora ou a sogra aínda que durma no monte non a comen os lobos. Pero peor parado sae aínda o pai político nestoutro dito: O sogro e o porco só son bos despois de mortos.