unha nena traba por última vez a mazá:

brancura da carne central, caixa chinesa das sementes, horizonte.

a mesma nena érguese,

flexiona levemente os xeonllos,

guinda o carozo desde a cima dos cantís

á praia.

            Alba Cid, Atlas, 2019

 

Rematamos esta serie estival dedicada ao léxico do mar e á poesía galega botando man, en certa medida, dun paradoxo ou non tanto: os versos dunha muller da única terra galega non costeira, Ourense. Alba Cid é unha creadora nova en anos (naceu en 1989), pero cunha traxectoria destacada como escritora e tamén como investigadora na teoría poética e poesía contemporánea galega. Recoñecida desde ben cedo con distintos premios, moitos dos seus poemas poden lerse en obras colectivas, entre elas a antoloxía No seu despregar (2016). En 2019 publicou o seu primeiro poemario, Atlas, un texto híbrido onde a palabra e a imaxe navegan polos cinco continentes grazas a unha voz emocionada na procura dun novo planeta. Semella que se sorprende do que descobre cando se asoma desde a altura dos cantís.

Se algo singulariza a costa galega son os cantís, algúns deles os de máis altura da costa europea continental. Eles debuxan o noso perfil, dannos personalidade. O Dicionario recolle tamén para designalos o termo acantilado, de significado único, mentres que cantil tamén é a palabra que nomea o instrumento que se emprega en carpintaría e cantaría para labrar os cantos. Segundo o estudoso Joan Corominas, a procedencia de ambas as dúas palabras (cantil e acantilado) non é doada de explicar pola escaseza de datos. Xoga coa hipótese de que desde a expresión labrado a cantil pasaría logo á linguaxe náutica para denominar a imaxe das paredes sobre o mar que semellan cortadas cun cantil. Porén, Cabeza Quiles indica que procedería dunha raíz preindoeuropea *cant- que significaba ‘pedra’ ou ‘rocha’, da que tamén virían canteira ou cantizo.

Como é unha tarefa difícil dilucidar a orixe, deteñámonos noutros vocábulos que se relacionan co relevo e as pendentes. Unha palabra que garda certo grao de relación coas anteriores é bocarribeira, definida como “a pendente do terreo que descende ata o val próximo ao mar ou a un río”, inda que quizais estas costentas non son tan temibles coma as que están ao pé do mar Cantábrico no Ortegal, pero tamén fascinaron a Otero Pedrayo. Outras palabras que indican ‘terreo moi pendente’ son corga, ribada (coa variante ribado), ribazo ou  támara. Unha expresión para dicir que hai ou estás en moita pendente é a/de chupe, que é sinónima de corgueiro, costento, peado ou pino, e que emprega Neira Vilas neste exemplo: “Comezaron subir o monte. Era moi a chupe. Batían nas raíces e nos croios”, A muller de ferro, 1992.

O verán vai concluíndo e pechamos xa a marea de poesía estival do mesmo xeito en que a comezamos, con máis versos. Pero dado que a nosa guía é Alba Cid emprendemos camiño cara ao interior e asomámonos á Ribeira Sacra, onde atopamos unha secuencia de valados de pedra que serven para conter as terras de cultivo nas pendentes do río. E nestes tempos de vendima xogamos a contar socalcos que, se son moitos e cara a arriba,  ben parecen os cantís do interior.

se a flor da tarde cae aberta

As fillas dos homes entran no río, fan o morto nas beiras,

Xogan a contar socalcos coa mirada ata que se trabuca; rin forte.

            Alba Cid, Atlas, 2019