Unha das festas tradicionais máis populares desta época, a dos calacús ou o Samaín, estase a piques de celebrar. As culturas indoeuropeas conmemoraban arredor do primeiro de novembro o final do verán e, con iso, o comezo dun novo ciclo agrícola e tamén dun novo ano, que nacía coa estación escura (o inverno). Neses días de transición, os espíritos dos mortos andarían entre os vivos, mellor ou peor recibidos. E desa crenza antiga derivan moitos dos ritos relixiosos que se manteñen aínda hoxe. Hogano recuperouse, iso si, grazas ás películas e aos centros comerciais, o costume de disfrazarse de personaxes sinistros e xogar a meterlle medo ao veciño. Son clásicos destas datas os vampiros e vampiras, zombis, esqueletos andantes e toda caste de seres arrepiantes… O caso é transformarse en alguén que meta moito medo, pero só para divertirse.
Imos ocuparnos dun personaxe ben coñecido e ao que se lle gañou moito medo grazas a unha lenda que rulou polas aldeas galegas e transcendeu moito máis alá a mediados do século XIX. Disque daquela había un lobishome que, con enganos, mataba tanto nenos coma adultos aos que lles sacaba o unto para vendelo en Portugal. Este non era outro que Romasanta. Asasino en serie que confesou os seus crimes argumentando que era vítima dunha maldición que o convertía nun animal feroz. A formación morfolóxica do termo non permite moitas dúbidas, xa que é unha composición froito de acomodar as palabras latinas lupus ‘lobo’ e homine ‘home’. O Dicionario dinos na segunda acepción “home que segundo as crenzas populares se converte en lobo”. Suxire como sinónimo o cultismo licántropo, -a que bebe directamente do grego lykánthrōpos, ‘home lobo’.
De quen temos que escapar daquela? Do lobo! Éche un animal depredador que se alimenta de ovellas, cabras, tenreiros e outros animais do monte, o que o fai un ser temible para as xentes que se dedican á gandaría. A metamorfose de persoa a lobo está presente xa na literatura desde a antiga Roma, nos escritos de Petronio. Na Idade Media reaparece con forza no folclore europeo, e as lendas do monstro foron levadas mesmo ás colonias americanas, onde xorden homes que transmutan en tigre e outras criaturas temibles. A mala sona do lobo desde a nenez está xustificada polos contos populares recollidos polos irmáns Grimm, onde os cánidos silvestres comen avoas, años inocentes e fanlle a vida imposible a uns porquiños construtores. Mais entre os adultos sempre se contaron contos de lobos á beira do lume, non esquezamos Á luz do candil, de Ánxel Fole.
Pegada do temor que infunde este animal obsérvase na variada fraseoloxía que se creou na nosa lingua como vemos a continuación. Se alguén pon cara de espanto preguntámoslle: E viches o lobo?; se te amosas unha persoa imprudente dise que te metiches na boca do lobo; aqueles que nos pretenden enganar con malas artes sonche lobos con pel de cordeiros; e cando se anda con xentiña da que non aprendemos cousa boa dise quen con lobos anda, a ouvear aprende.
Ao mellor, non che son para tanto e o único que pretenden é vivir tranquilos no monte. Do que non hai dúbida é de que pecamos de esaxerados co tema da súa ferocidade, e daquela diremos iso de menos lobos! ou quítalle lobos!
