Mes de decembro, mes de Nadal. Achéganse as festas máis populares do ano. Levan aí toda a vida, dende o inicio dos tempos. A humanidade celebrou os solsticios, xa que eran os indicativos de mudanzas vitais. O de inverno simboliza a morte (pola falta de luz) e o posterior renacer (as sementes que emerxerán). Os romanos festexaban a súa chegada coas festas saturnais, durante sete días, intercambiábanse regalos, prendíanse candeas e decorábanse as casas con plantas. A versión moderna é a decoración profusa dos comercios, das rúas e dos fogares polas festas de Nadal. Esta é moi variada grazas aos accesorios que mercamos nas tendas. Non hai tanto, collíase o que se tiña á man e montábanse ornamentos naturais, aínda que hai unha simboloxía moi antiga que vai máis alá do simple enfeite.
Este é o caso do acivro, “árbore silvestre, de follas brillantes elípticas ou ovais, duras e con espiñas nos bordos, flores brancas, e froito en bagas de cor vermella e madeira clara, dura e compacta”. Medra ben nos lugares húmidos e sombrizos. Atopámolo no oeste e no sur de Europa, e en Galicia dáse en todo o territorio, mais é abondoso nas zonas da montaña do centro e interior. Proba disto é a aparición na toponimia: temos Acivro como nome de lugar en Lugo, en Alfoz, Begonte e Vilalba; en plural, Acivros, na Coruña, en Cesuras e Moeche. Baixo a forma Acivreira ou Acivreiro, en Sobrado (A Coruña) e Muras (Lugo). A variante gráfica Acevo está en Becerreá e na Fonsagrada (Lugo), e na provincia de Ourense, en Trives.
O termo acivro designa a planta ilex aquifolium, a ‘aciñeira’ en latín, que o botánico Linneo complementou co apelativo aquifolium, ‘folla con espiñas’. Os nomes comúns desta árbore son abondosos e diferentes ao longo do territorio. Acivro dise no interior das provincias da Coruña e Lugo, cevro na Coruña costeira, acevo no oriente da provincia de Lugo e en puntos de León. Na metade da provincia de Ourense coñecen a forma acevro, e na de Pontevedra fan uso de acivo. Todas proceden dunha forma vulgar da área galega lusitana *acifŏlum, que remitiría á clásica aquifŏlium ‘follas espiñentas’, e sufriría unha evolución semellante a *trifŏlum que dá “trevo”. En galego grafamos coa letra <v> as palabras latinas que conteñen –F– intervocálico, porque sonoriza en u ou v, como podemos ver tamén en lōfa (luva) ou profectu (proveito). Outro vocábulo que recoñecemos para a planta é xardón, que se localiza en Triacastela e en Folgoso do Courel, e que se cre que é unha palabra prerromana. No centro de Galicia, en pingotas esparexidas, aparecen algúns outros termos que nacen da descrición física do arbusto e do efecto que produce naqueles que se arriman á planta, de aí: rascacú, picaburros, picamulos.
Os celtas consideraban o acivro sagrado e que atraía a boa sorte. Os xermanos colocaban unha póla del na porta das súas casas para afastar os malos espíritos, e os romanos, como xa se dixo, enfeitaban os fogares nas festas saturnais. Simbolizaba o acivro a continuidade da vida, posto que é unha planta que resiste os rigores do frío e dá os seus vistosos froitos en plena invernía. O cristianismo adoptouno e outorgoulle un valor simbólico que se adaptaba ao seu culto. Así pois a coroa ornamental feita con acivro pasou a simbolizar a coroa de espiñas da paixón de Cristo e os froitos vermellos as pingas do sangue deste. Na actualidade é unha especie moi valorada xa que lles ofrece refuxio e alimento en inverno a moitas especies de animais silvestres, como os leiróns, o corzo e a pita do monte. Como o seu froito madura nunha época do ano en que o alimento escasea, xoga un importante papel trófico nos meses máis desfavorables para a fauna. Debemos coidalo e protexelo de calquera ameza. Busquemos, daquela, alternativas para os adobíos de Nadal.
