Imos darlle unha volta ao refraneiro galego na procura de ditos e refráns onde o mes de outubro, o primeiro mes completo do outono, sexa protagonista. Do décimo mes do ano temos unha serie de ditos relacionados coa chegada e as consecuencias da nova estación: En outubro [documéntase coa voz castelanizada ‘outubre’ por mor da rima], non molesta o lume; como xa non vai calor, presta poñerse ao carón da lareira ou da cociña de ferro para escorrentar a friaxe, polo menos, ao cerrado da noite; por outro lado, advírtesenos, tamén, das fatais consecuencias, de non dar chegado a outonía: Flores de outono, fame para o ano novo. Lémbrannos as obrigas dos labores agrícolas propios desta altura do ano, En outubro, a terra esterca e cobre ou No mes de outono sementa o trigo, Ramón.

Asemade observamos que en moitos dos exemplos se mencionan datas concretas deste mes coincidentes con festividades católicas. Ata non hai tanto os galegos e as galegas eran coñecedores do santoral porque, a maioría era practicante e botaba man del para localizar eventos, sobre todo, festivos. Velaquí unha pequena mostra:

A primeiros de mes festéxase san Francisco (o 4 de outubro), onde as recomendacións son: Por san Francisco bota o liño mourisco, se o botas en san Simón nin da estopa, nin estopón. O liño mourisco ou liño bravo é unha variedade de liño (linum bienne) exclusiva de Galicia, bianual ou perenne, con follas lanceoladas e flores azuis. Esta variedade require ser sementada a primeiros do mes, porque, de o facer máis tarde, co tempo de inverno máis asentado, non se dará ben. Estoutro refrán: En san Francisco trae a candea, en san Xosé lévaa alude a que os días van a menos, cómpre botar man da iluminación artificial para os labores da vida doméstica. Como compensación, as colleitas están almacenadas nas casas, o recollido en sazón e de aí: Polo san Francisco, todo froito é rico.

Avanzamos e celébrase o Pilar (12 de outubro) e san Lucas (18 de outubro). O refraneiro fai referencia a estas festas nas seguintes frases: Polo Pilar, os nabos na terra e o viño a envasar, coa recomendación de ter plantado o nabal e rematada a vendima. Relacionado co viño temos Polo san Lucas mata o teu porco e barra a túa cuba. Esta bebida cómpre conservala en boas condicións, de aí que se recomende illala ben −barrar−; tarefa que se realiza ao redor do 18 de outubro, san Lucas.

Para fechar o mes, o 28 de outubro está dedicado a san Simón e Xudas, e, se nos guiamos polo refraneiro, a invernada está consolidada e as enchentes son habituais: As avenidas de san Simón, antes ou despois sonadas son ou As enchentes de san Simón sonadas son, ou antes ou despois enchen o carro e mais os bois. O temporal marítimo nesa altura é temible, e de aí que nos digan: Por san Simón, camiñar si, navegar non ou Áncoras ó fondo, que chega san Simón. O único consolo é que estamos ás portas dos magostos (festa invernal tradicional galega), tal como o adianta o dito: Por san Quintín castañas ó rolín. Entendemos que a 31 de outubro (día do santo anunciado) os ourizos dos castiñeiros están abertos e as castañas maduras rodan polo chan.