anagnórise

-Como podería titularse a novela que eu escriba con este bolígrafo?
-Anagnórise – díxome ela sen pensalo.

Mª Victoria Moreno, Anagnórise, 1988

“Chegou un home que se parece a Orestes”, “Só Orestes se parece a Orestes”, “Nese caso chegou Orestes”. Esta breve anagnórise, cruzada cun siloxismo ao estilo de Aristóteles, entrou na literatura galega da man de Álvaro Cunqueiro, pois é a cita que preside Un home que se parecía a Orestes. Xurdir de súpeto do anonimato, dándolle un sentido novo a toda a escena, é un recurso frecuentemente utilizado na literatura universal ao alcance da man tanto dos guionistas das series televisivas como de Homero, Victor Hugo ou Shakespeare. A anagnórise é o recoñecemento, normalmente ao final dunha obra ou dunha das súas tramas, e moitas veces implica tamén maltratar o público sensible dándolle unha información que lles viría moi ben ás personaxes respecto a verdadeira identidade dos que as rodean.

Anagnórises tráxicas como a de Edipo cando se dá conta de que o home que asasinou era seu pai e a que desposou, súa nai; finais felices da Comedia dos erros ou Moito ruído por nada; de animais como o can de Ulises, que é o único en recoñecer o seu amo; erradas como a d’O home que puido reinar de Kipling ou a d’O impostor inverosímil de Tom Castro, o relato de Borges. A listaxe sería interminable. Pero, na nosa literatura, a palabra está inevitablemente ligada a María Victoria Moreno, a protagonista do Día das Letras Galegas de 2018, que a escolleu de título para unha das súas obras centrais.

O protagonista de Anagnórise é Nicolau Aríns, un adolescente con problemas, que decide deixar o instituto e fuxir da casa para xuntarse en Madrid cuns amigos que se dedican ao tráfico de droga. A viaxe vaina realizar cunha muller que o recolle facendo autostop. As conversas que manteñen nas horas que comparten na estrada transforman a desconfianza inicial do rapaz en admiración por ela; pero, ao chegaren a Madrid, sepáranse sen que el saiba o seu nome. O camiño ata desvelar a identidade da misteriosa condutora será tamén unha andaina clave para descubrir a identidade propia e aprender leccións de vida como esta que ecoa na cabeza de Nicolau Aríns: “As persoas estamos feitas para levar adiante os proxectos máis fermosos”.

Con esta dobre anagnórise, María Victoria Moreno colleitou un enorme éxito entre o público adolescente, probablemente porque soubo contarlle unha historia chea de preocupacións que lles eran propias, abrindo así novos vieiros para a ficción xuvenil galega, que ata o momento apenas bebera da realidade máis cotiá da mocidade. A fonte de inspiración parece clara: a escritora, era unha profesora de secundaria namorada da súa profesión e, de feito, dedicoulles este libro ao seus alumnos e alumnas no instituto de Vilalonga (Sanxenxo). Eles e elas, di a dedicatoria, aledáronlle os días en que enfiaba esta historia e regaláronlle o bolígrafo co que a escribiu. A crítica tamén acolleu con entusiasmo a novela, traducida ao castelán, catalán e éuscaro e incluída en 1990 na lista de honra do IBBY (Organización Internacional para o Libro Xuvenil).

A palabra anagnórise vén directamente do grego e alude a un procedemento inherente á traxedia clásica; aínda que como comentabamos o recoñecemento pode desencadear tanto a felicidade como a desgraza. Componse do prefixo ana– que significa, neste caso, ‘de novo, outra vez’ e gnorízein que significa ‘coñecer’.

Palabras traballadas

Todos os termos que traballamos, fóra das Palabras do día, ordenados alfabeticamente.

Ver

Palabras do día

Unha palabra cada día dos 365 do ano, ordenadas alfabeticamente ou por data.

Ir