A principal medida de prevención contra os xermes, e as doenzas que provocan, é a profilaxe. Con esta palabra de orixe grega estámonos a referir ao conxunto de medidas e tratamentos que nos axudan a preservarnos das enfermidades. Para que a asepsia sexa efectiva –é dicir, a ausencia total de microorganismos patóxenos–, é indispensable que calquera material sanitario estea correctamente esterilizado e tamén a prevención dos profesionais que nos atenden. Parte destas medidas requiren de equipamentos especiais, pero un xesto tan sinxelo coma o de lavar as mans é tamén indispensable. Sabémolo dende o século XIX, cando o médico húngaro de orixe alemá Ignác Fülöp Semmelweis se decatou de que esta pauta tan sinxela, ademais de proporcionar recendo, reducía considerablemente a incidencia de infeccións.
A pandemia do coronavirus lembrounos, máis ca nunca en moito tempo, que o xeito de actuarmos individual e colectivamente é esencial para salvar vidas. Nas nosas mans está que moitas enfermidades non se propaguen, porque precisamente entre as medidas fundamentais que se recomendan para previlas, destaca que todos e todas nós cumpramos a solución prescrita por Semmelweis: lavar as mans a miúdo con auga e xabón.
Imos logo “fregar con xabón” os extremos dos nosos brazos, ou dito doutro xeito, ímolos enxaboar! Pero antes vexamos de onde procede e como se crea… adiviñades? Si, a resposta é sinxela: xorde por sufixación e prefixación sobre o substantivo xabón. Por unha banda, o prefixo en-, formante latino que, neste caso, serve para crear verbos onde se converte en acción a idea da palabra base, ‘encher de xabón’; e por outra, o sufixo –ar, que é a terminación habitual na creación de verbos.
Vaiamos agora á cerna, a voz xabón, que o noso Dicionario da Real Academia Galega define como o produto que resulta da reacción química entre un álcali e un ácido graxo e se utiliza comunmente para lavar, o aseo persoal etc. O seu étimo chéganos do latín tardío sapone co mesmo significado, aínda que esta forma vén á súa vez do xermánico *saipo-. Isto explica os equivalentes do alemán seife e do inglés soap. A mesma etimoloxía está tras dos cultismos saponificar, saponífero, -a, saponáceo, -a, todas elas palabras relacionadas coa palabra xabón ou coa variante xabrón, tamén recollida no Dicionario pero menos recomendable.
Volvendo ao verbo que nos ocupa, pertence á familia dos transitivos, significa, como xa dixemos, “fregar con xabón”, e permite o uso pronominal enxaboarse. Nas nosas falas podemos escoitar ademais as variantes enxabronar, enxabronare, enxabonar ou xabonar. Pero dá igual de que forma o escoitedes ou o digades, o caso é que facer hai que facelo…non o esquezades!
