Échevos ben sabido que a auga é unha necesidade prioritaria para os seres vivos. Cómprenos unha correcta hidratación para podermos vivir, e a súa carencia resulta fatal para os humanos e para a natureza. Pero, ás veces, xorden os paradoxos… o exceso de humidade tamén pode ocasionar problemas de saúde. Se hai moita, aumenta en gran medida a posibilidade de contraer infeccións virais e bacterianas. Como di o noso refrán, “tanto é o de máis como o de menos”.
Estes días nos que a covid-19 anda a amolarnos é moi importante enxaboar as mans, pero non menos imprescindible é enxugalas ben para poder previr o contaxio do coronavirus. O secado das mans non só elimina a humidade, senón que a fricción que facemos na acción reduce a carga microbiana e a posibilidade de transferir microorganismos nocivos, xa que estes campan mellor no húmido que no enxoito.
No país dos mil ríos, no que o chover ten un cento de sinónimos, hoxe escollemos unha palabra ben xeitosa para cando queremos librarnos de tanta auga, sen recorrermos ao anódino verbo secar. Enxugar é un verbo que significa “quitar a humidade de algo”, na versión transitiva da palabra, e “perder a humidade” cando se usa como intransitivo. Se buscamos a súa orixe atopámola no latín tardío exsucare que significaba ‘deixar sen zume’ que se crea sobre a palabra sucus ‘zume’. Este verbo é común nas linguas románicas da Península, posto que o portugués di enxugar, o castelán emprega enjugar e o catalán eixugar. Ao redor do verbo créase unha familia de parentes como son o substantivo enxugadoiro “lugar onde se tende a roupa a secar” e o adxectivo enxugador, -a “que enxuga”. Porén o verbo ten como participio pasado a forma regular enxugado, -a e unha irregular enxoito, -a que se emprega para denominar aquilo que “perdeu a humidade que tiña”, pero tamén para describir unha persoa “extremadamente delgada”.
A forma enxugar xa foi mencionada e explicada polo Padre Sarmiento en Colección de voces y frases de la lengua gallega e tamén a empregou no Coloquio de 24 gallegos rústicos de 1746. Mais, nunha ducia de dicionarios históricos e nos corpus textuais, tamén se rexistra a variante enxoitar, que non temos a certeza de se é un invento dalgún autor que pasou dun dicionario a outro, ou se é unha forma realmente viva creada a partir do participio irregular do verbo enxugar.