O autor ourensán Eduardo Blanco Amor, nado o 14 de setembro de 1897, consagrouse como unha das figuras máis importantes da literatura galega con A Esmorga, obra publicada por primeira vez en Buenos Aires no ano 1959. A novela narra as andainas de tres amigos; o Cibrán, o Bocas, e o Milhomes, nun día de troula que remata… Se aínda non sabedes como, a que agardades para lela! A historia marcou un fito na narrativa galega, pero canto sabemos do termo que lle dá nome?

Vencellada á fala coloquial, a palabra “esmorga” ten a súa orixe no latín amurca, que significa ‘bagazo de oliva’ e aparece definida no dicionario da Real Academia Galega como “diversión buliciosa e esaxerada”. Trátase, ademais, dun termo exclusivo da lingua galega que non comparte con ningunha das dúas linguas máis próximas; nin co castelán, que conta con parranda, nin co portugués, que emprega borga, taina ou patuscada e outras palabras, entre as que se encontra pândega, coincidente neste caso coa forma galega.

Esmorga é hoxe unha voz ben coñecida no territorio galego, poida que incluso empregada grazas ao éxito da novela de Blanco Amor, mais o seu uso parece provir da variante dialectal da área lucu-auriense, que concorda coa fala do autor, e cuxos trazos máis característicos tamén aparecen reflectidos na lingua da novela.

A repercusión d’A Esmorga foi tal que non só se traduciu a moitas outras linguas como o francés (La noce) ou o inglés (On a bender). Tamén foi levada ao teatro e á gran pantalla. A primeira vez que se adaptou ao cine foi no ano 1977 cun guión do propio Blanco Amor e baixo a dirección de Gonzalo Suárez. A segunda e máis recente foi o proxecto dirixido por Ignacio Vilar no ano 2014.