Se cando un olla pon máis interese que cando mira, e moito máis que cando simplemente ve, probablemente o xeito máis comprometido de empregar o órgano da vista é fitar. Literalmente fitar é “mirar fixamente”, que é o mesmo que mirar de fito a fito, é dicir dun punto (o observador) a outro punto (o observado), sendo fito orixinalmente unha desas pedras que se calcan no chan como marco ou sinal quilométrico. O termo, que procede do latín fictus, participio pasado do verbo figere ‘cravar no chan’, comparte orixe con fixar “poñer a atención, a mirada etc., en algo ou alguén”. O dicionario de Valladares agasállanos coa expresión ollos fiteiros, aqueles dos que é difícil escapar.

Nós fitamos o verbo fitar porque tal día coma hoxe, o 25 de outubro de 1916, produciuse un fito, “momento ou feito de importancia”, na biografía de Federico García Lorca. Naquela xornada chegou por primeira vez a Compostela, a cidade que inspirou posteriormente os versos que abren este artigo, nos que semella que o emprego que fai de fitar remite máis a unha plena sinonimia con ‘mirar’ que á significación actual do verbo. Esta visita a Compostela de Lorca irmandouno para sempre coa nosa Rosalía e tamén foi, naturalmente, un fito na nosa cultura pois anosou para sempre o poeta andaluz.

Lorca é un dos nosos máis destacados poetas alófonos. Semella unha afortunada serendipidade que no ano 2018, dedicado a María Victoria Moreno, o Concello de Santiago acorde o nomeamento de Federico como fillo adoptivo e logo, da man da editorial Alvarellos, declare o 25 de outubro como o Día de Lorca en Galicia.

A protagonista do día das Letras 2018 analizou polo miúdo os seis poemas galegos nun artigo publicado na revista Madrygal que adquiriu recentemente a forma de libro en edición conxunta de Galaxia e o Consorcio de Santiago. Ela rexeitou para si a devandita denominación xa que consideraba que a súa relación co galego era unha cuestión de “amorosa autofonía”, pero definiríase Lorca como poeta alófono? Ou concordaría coa homenaxeada das Letras? Podedes xulgar por vós mesmos: