A musicoloxía é o estudo da teoría e a historia da música. Este é un campo de estudo académico que abarca unha ampla gama de temas. Examina a historia, a composición, a teoría e a práctica da música e a súa función na cultura e na sociedade. Os e as profesionais neste eido son os musicólogos e as musicólogas, que analizan e interpretan obras, estilos e xéneros musicais desde diferentes perspectivas, como a histórica, a cultural e a sociolóxica. Poden centrarse na investigación dun período, dun estilo, dun xénero ou dun compositor. Pero tamén se interesan no impacto da música nos individuos, nas comunidades e nas culturas.

Neste eido concreto cómpre situar Dorothé Schubarth, unha musicóloga suíza que en 1978 chegou a Galicia para estudar o canto popular en galego, logo de publicar unha monografía sobre o canto popular europeo e a diversidade das súas formas (Das Volkslied in Europa. Vielfalt seiner Erscheinungsformen). Ela quería pescudar se os cantos populares, aínda que estiven afastados, gardaban relación entre si. Froito dese propósito inicial e grazas á colaboración estreita co lingüista e catedrático da USC, Antón Santamarina, xorde o Cancioneiro popular galego, o máis amplo repertorio da música popular de tradición oral de Galicia, no que se reúnen pezas recollidas en máis de cen lugares de fala galega. A obra consta de sete volumes e foi editada en 1984 pola Fundación Barrié, que ademais apoiou economicamente a estancia da profesora Schubarth en Galicia.

A especialista percorreu gran parte do territorio recadando as cantigas e mais as súas melodías, a maioría delas, transmitidas de xeito oral. Para levar a termo este labor aprendeu a nosa lingua e compartiu a vida e as tarefas habituais desenvolvidas por moitos e moitas das súas informantes, algunhas delas cantareiras, as protagonistas das Letras Galegas 2025. Cómpre valorar o estudo etnográfico, ademais do estudo musical, Dorothé Schubarth compilou unha serie de letras e melodías que, ao pertenceren á tradición oral, corrían o risco de se perderen, xa que os modos de vivir, de traballar e de se divertir estaban a mudar, e a transmisión das persoas maiores ás novas estaba esmorecendo.

As palabras musicóloga e musicoloxía son termos de especialidade que toman como base o substantivo música, voz tomada do latín musĭca que, á súa vez, remite ao grego mousikḗ, que se asocia a moûsa ‘a forza artística das musas’. As musas eran uns personaxes femininos que tiñan como misión deleitar os deuses do Olimpo. Eran posuidoras de variadas habilidades, entre elas, o dominio da melodía, o ritmo e a harmonía para crear sons fermosos. Na antiga Grecia a actividade artística era denominaba mousiké téchne, que pasou á cultura romana como ars musica (arte música). Ao longo do tempo o significado foise acoutando ata chegar a cinguirse só ao aspecto melódico. Por outra banda, a nosa investigadora foi compiladora dun material inédito (tan só conservado na memoria das cantareiras), denominación relacionada co verbo compilar ‘reunir (textos, escritos ou documentos) ou, como é neste caso, cantigas e melodías de características semellantes’. Este verbo procede do lat. compilare (da mesma familia ca o substantivo compilatio, –onis que significaba ‘colección de obras reunidas’) que significaba ‘roubar’, ‘saquear’, pero, cando se refería a escritos, adoptaba o significado de ‘plaxiar’, ‘aproveitarse dos escritos doutro’.