Violencia de xénero é a adaptación para a nosa lingua da expresión inglesa gender-based violence, denominación difundida tras a Cuarta Conferencia Mundial sobre a Muller celebrada en Beijing baixo a protección da ONU. Un dos obxectivos fundamentais deste cume era acadar a igualdade, o desenvolvemento e a paz para todas as mulleres e nenas do mundo. Mais isto non será posible se non se elimina a violencia practicada contra a muller polo feito de selo. Unha axeitada elección léxica e a súa difusión social pode chegar a reforzar unha decisión política necesaria.
Apelidamos de xénero esta violencia porque volvemos a mirada ao mundo anglosaxón, onde nos anos 70 da man dos estudos feministas se xeneraliza o emprego de gender como categoría sociocultural, marcando unha clara diferenza co sexo, o concepto biolóxico que distingue un individuo macho dun individuo femia. Daquela a violencia contra as mulleres é unha cuestión de xénero, consecuencia dunha sociedade non igualitaria e discriminatoria, que segue a maltratar as mulleres. Co tempo o concepto foise consolidando na nosa lingua en frases tan frecuentes como estudos de xénero, discriminación de xénero ou a mesma violencia de xénero.
Historicamente, a palabra xénero nas linguas románicas non tiña este significado e as obras lexicográficas daban conta de diferentes acepcións para esta palabra. O xénero definíase como unha categoría xeral para referir un conxunto con características comúns, un tipo. Alén disto, en literatura é a clase de obra segundo o contido, a forma ou o estilo; en bioloxía, a categoría taxonómica a medio camiño entre a familia e a especie; en gramática, o trazo que marca a oposición masculino / feminino na palabras con flexión (substantivos, pronomes, adxectivos e determinantes).
Por outra banda, o incremento no uso social dunha palabra convértese nun dos criterios para validar unha escolla determinada sobre outras, e desde a proclamación polo Parlamento español da Lei Orgánica Integral contra a Violencia de Xénero en decembro do 2004 a denominación violencia de xénero foi adoptada e recoñecida por gran parte da sociedade, cando menos na escrita. Violencia contra a muller é outra opción utilizada segundo os datos que fornecen os corpus textuais galegos, e é a empregada pola ONU para a súa Declaración sobre a eliminación da violencia contra a muller, presentada en decembro de 1993.
Con anterioridade á lei de 2004 era habitual o uso de expresións como: violencia doméstica ou violencia familiar. Pero estas opcións teñen dúas eivas importantes: inscriben a violencia que sofren as mulleres por selo exclusivamente ao ámbito privado e invisibilizan ademais a natureza machista das agresións.
