Na edición impresa do Diccionario da Real Academia Galega (1997) a entrada xurro tiña unha única acepción: “Líquido que solta o esterco. O rego de xurro veu dar á horta. SINÓNIMO zurro”. Posteriormente, na versión na rede do DRAG engadiuse outra acepción: “Líquido composto por auga e excrementos dos animais. Ao lado da corte teñen o depósito para o xurro. SINÓNIMO zurro”.

Estas acepcións do mundo rural son as que aparecen na entrada xurro en dicionarios que se editaron nos últimos trinta anos, coma o Galego-Castelán de Galaxia (1992), Cumio avanzado (2001), Século 21 de Galaxia e Cumio (2006) e Gran Xerais (2009), e tamén no Estraviz en liña.

Hai uns anos no DRAG introducíronse dúas acepcións mariñeiras para xurro: a (3) “Forte corrente de auga do mar”; e a (4) “Forte corrente de auga doce, de cor algo escura polo barro ou a area do río que arrastra, que aboia sobre a auga salgada a mercé do vento”.

Deste xeito a RAG non só poñía algo de máis de mar no seu dicionario, senón que coa acepción (4) dalgún xeito honraba o esforzo extraordinario da xente mariñeira das Rías Baixas, que en decembro do 2002 se enfrontou na boca das rías nunha loita sobrehumana ao piche ou chapapote do Prestige. O afundimento deste petroleiro fronte ás costas galegas o 19 de novembro do 2002 orixinou unha inmensa marea negra, que foi a maior catástrofe ecolóxica da historia de Galicia.

No caso da ría da Arousa, a máis grande das rías galegas e a de maior produción marisqueira, á parte de contar con boas postas de peixe, o heroico traballo do primeiro día da loita contra o piche, poida que valese de ben pouco se o vento non chega a virar do nordés, algo insólito no final do outono; e se non chegase a chover a baldes en outubro e novembro dese ano, o que fixo que o Ulla e o Umia trouxesen moitísimo xurro.

A forte corrente de auga doce con barro e area destes dous ríos, xunto co nordés, frearon o chapapote na zona do Pombeiro (entre San Vicente do Grove e Sálvora) e no Carreiro de Sagres (entre Sálvora e Aguiño); e así, mariñeiros-cazadores arousáns, con planadoras e barcos de cerco, e mariñeiros-labradores da ría, con barcos da batea, puideron apañar o piche cos trueiros, salabardos, guindastres dos barcos bateeiros, forcadas e outros instrumentos, mesmo coas mans sen luvas.

Ese xurro, que xunto co nordés, tanto contribuíu á salvación do patrimonio natural e marisqueiro da ría da Arousa, ben merece unha acepción mariñeira en calquera dicionario da lingua galega.

 

Francisco Fernández Rei

Académico de número