As festas sonche cousa moi seria, inda que pareza que non. Agora estamos un chisco relaxados, mais non hai tanto ir á misa dos domingos ou a unha festa era unha ocasión especial. E como tal, non se ía de calquera maneira, non se ía de diario (roupa de todos os días, a do traballo). En primeiro lugar, lavarse ben porque había que ir ben limpos e recendendo pois no verán os traballos eran moitos e moi sufocantes e xa sabemos en que bate todo isto… Logo imos ao fondo da hucha sacar as mellores galas, as que son só para ocasións especiais xa que se nos convidan, non faremos desprezo, e iremos de punta en branco. Ademais, e xa indica a importancia que se lle outorgaba, o día da festa é cando un vai de estrea porque es un ninguén se o día grande da parroquia non tes algo novo.

O termo do que falamos éche unha creación sobre o substantivo domingo ao que por parasíntese se lle engade o prefixo en- e a terminación -ar para crear verbos, como tamén ocorre en encadear, engaiolar ou entrampar.

Agora que estamos limpos, amañados e coa roupa dos domingos xa podemos ir á festa que para iso nos convidaron. A medida da fartura dunha casa pode calibrarse polas pándegas que dá e polo número de festexeiros ou convidados que acolle. Tamén é certo que isto é un dar e tomar, porque se a ti che viñan dúas persoas de tal casa cando alí se organice o Carme ou o Sacramento ti mandas outras tantas. E se se dá o caso de que dun mesmo lugar teñas varias convidadas, daquela o que se fai é repartirse: uns van a unha casa e outros van á outra e se non se dá feito, imos xantar a un lado e a cear ao outro.

Estes termos teñen orixes diversas, de feito festexeiro está formado sobre a base festexo, á que se lle engadiu o sufixo nocional –eiro/a, co significado de 'o que acode a un festexo'.

Organizar un evento a nivel particular é un feito que pode resultar fatigoso, imaxinádevos facelo a nivel parroquial. Todo o mundo escapa de ser membro da comisión de festas dun sitio porque é meterse nun sarillo pero hai xente que as busca pola man sendo o ramista da festa do seu lugar.

A cuestión non é fútil senón máis ben todo o contrario. En principio, e de aí vén o termo, o ramista era ao que se lle entregaba o ramo da festa deste ano e quedaba encargado así de organizar a do próximo. A forma en que o facía quedaba á imaxinación do afortunado: pedía cartos entre os veciños, facía poxas de obxectos diversos para recadar ou, simplemente, poñía os cartos inda que se empeñase. Tamén hai a versión simplificada que é a de aquel que por un ofrecemento ao santo do lugar ten a obriga de pagar a misa cantada, a pólvora e os gaiteiros que dan a alborada; o resto, o graúdo, deixábase a cargo da comisión de festas. Era o que nalgúns lugares se coñece como ter a función da festa e converterse en funcionista.

Xa estamos na festa. O primeiro que debemos facer é ir á misa grande ou cantada, á que van os convidados, á que se acode para ver e que te vexan. Os que teñen diversos traballos nesta xornada (na casa ou no lugar) xa foron á rezada da mañá porque non se debe perder, por moito apuro que haxa, a misa do día do patrón. E no medio da misa grande, xusto na Consagración, comeza o labor dese día do fogueteiro, enviando ao ceo un foguete dun só estalo pero o máis estrondoso posible. Inda que a función deste é outra, era o aviso aos da casa que a misa estaba a acabar e había que ir poñendo a mesa. Logo, á saída da misa o profesional da pólvora ten que gañar o soldo botando todas as bombas que sexa quen e que o ramista ou a comisión dea pagado. Porque todo o mundo sabe que unha festa sen pólvora non é nada. Alí está el co seu cigarro na boca ou cun chisqueiro, con aquela ascua xusta para acender a mecha, de pé no adro da igrexa, mandando ao ceo bombas de palenque e foguetes de sete estalos. E a rapazada apañando as canaveiras inda fumeantes que caían nas hortas de arredor.

Acabou a misa e procesión. Botaron a pólvora e deron o ramo (onde se faga). Éche á hora das bailas. O momento da vida social propiamente dito, do contacto dos veciños uns cos outros e tamén destes cos convidados que veñen de fóra. A orquestra ou o conxunto afinou os instrumentos e comeza a tocar. Imos demostrar as habilidades bailadeiras.

Coa escusa de botar unha baila habemos tentar intimar con aquela moza que vimos na procesión toda preparada e fermosa ou á que lle vimos facendo un seguimento desde a última festa na que coincidimos. Porque se temos sorte e a música acae, bailamos un agarrado (baile no que a parella se move abrazada) con ela, porén se non hai confianza ou un exceso de precipitación, queda todo nun solto (baile no que a parella non se abraza) e vas que te matas. Menos mal que sempre nos quedan as barracas ou como se di nalgúns lados os bochinches para lle tomar un algo rebaixado cun golpe de sifón, non vaia ser que cheguemos a comer alegres de máis. Á noite intentarémolo de novo que para iso está a verbena (baile popular ao aire libre, que xeralmente ten lugar de noite).

Antes de ir comer á casa de ninguén imos mercar un recordo para levarlles aos que quedaron na casa, non puideron vir á festa pero que a degusten dalgún xeito. O tradicional e o máis sabedor é coller unha vara de rosquillas (rosca pequena cuberta de azucre derretido) ou de melindres da romaría (doce pequeno feito con mel).

Elas son todo un clásico, o máis agardado por nenos e vellos. Non hai festa que non teña un cura, uns gaiteiros e unha rosquilleira, como mínimo. Porque, normalmente, eran mulleres que percorrían as festas e romarías con grandes cestas cargadas do doce elemento feito na xornada anterior de xeito artesanal. En tempos era un modo de ter uns ingresos extras nunhas economías agrarias practicamente de supervivencia. Tiñan certa sona as rosquilleiras da Ulla e de Ponteareas e, como non, os melindres de Melide e Padrón, mais habíaas practicamente en todas as bisbarras.

Xa estivemos xantando ata máis non poder, botamos a sesta e xogamos a partida. Mesmo ceamos, inda sen ganas, porque chegaron os que non puideran vir ao mediodía e non lle iamos facer o desprezo de deixalos sós coa empanada, os callos, a carne asada con patacas amarelas e a rosca tamaño roda de carro. Pero agora toca mover o corpo ata o campo da festa para ir á verbena. Botar unhas bailas e pagarlles unha volta aos veciños, que festa haina unha vez ao ano e ao ano que vén a saber quen chegará.

En resumo, que somos uns garuleiros (persoa que é amiga de divertirse e das reunións buliciosas) ou gallofeiros (persoa á que lle gusta andar de festa e divertirse) e incluso pándegos e trouleiros. Pero aquel que é o último de marchar da festa, da feira ou de vir dunha viaxe é o pechacancelas. Mais é curioso o devir deste termo, documentado en dicionarios de vello e no da Real Academia Galega como a persoa que é a última. Na actualidade, especializouse e restrinxiuse á linguaxe do deporte, sobre todo, indicando que é o último nunha clasificación.