Hoxe en día se unha muller comenta na pausa do café na oficina que un home leva facéndolle o amor varios meses, deixaría a máis dun coa boca aberta. Porén, hai algúns anos, esta situación podería darse coa maior naturalidade, xa que o significado tradicional desta expresión estaba bastante afastado do valor que habitualmente ten na actualidade.  Un home facíalle o amor a unha muller cando trataba de namorala, con cumprimentos, regalos, palabras fermosas ou calquera outro galano.

Con este sentido, hoxe é moito máis frecuente usar outras expresións, como por exemplo facer a corte ou facer as beiras, e loxicamente sen ningunha implicación sobre cal dos dous membros da parella leva a iniciativa. A primeira está claramente vinculada ao verbo cortexar, que provén do italiano corteggiare (de corte, e esta á súa vez do latín cohors, ortis), ‘acompañar unha persoa poderosa para facerlle homenaxe ou asistila’. Para o que está namorado, a persoa que o apaixona convértese na máis importante a maior parte das horas, así que todos os cumprimentos e atencións son poucos para ela. En canto a facer as beiras, o substantivo créase por supresión da sílaba inicial de ribeira, que é a ‘marxe de terra dun río, un lago ou un mar’. E certamente, cando unha persoa trata de conquistar a outra, o primeiro paso é procurar estar ao seu carón o máis tempo posible.

Malia que as únicas acepcións deste verbo que se recollen no DRAG teñen que ver cos xogos, sexan eróticos ou non, noutros dicionarios galegos e na literatura podemos atopar máis valores e bastante distintos. Para algúns, estouciñar sería ‘derreter a graxa do touciño’, e certo é que derretidiños quedan algúns cando se empeza cos xogos pícaros. Mais, xuntando os dous sentidos, tamén houbo quen falou do touciño posto a arder pola fogaxe da paixón; entre untos e suspiros contaba Risco que decorrera a noite de vodas do “porco ascendido a marrán” e a cazapa da Nicasia : “Debeu ser un idilio, o de Don Celidonio con aquela rebola, enzoufado, farturento e espeso, que se podería cortar con coitelo coma o touciño, e pesar pola libra galega. Eu quixera cantar istes amores crasos e lardeiros, aquela mistura farta de dúas almas que se derreten unha na outra coma se derrete na tixola a graxa dos roxós” (O porco de pé, 1928).

Podemos collernos deste fío para explicar a orixe desta palabra, ben curiosa desde o punto de vista morfolóxico, e daquela relacionarmos estouciñar coa “graxa que ten o porco debaixo da pel”, isto é, o touciño. O étimo desta palabra probablemente podemos atribuílo a unha forma suposta do latín vulgar *tuccinu, que a súa vez podería vir dun céltico *tucca, ou  ‘zume manteigoso’.

Dalgunha maneira o amor é cuestión de tempos e lugares… e cando falamos do amor máis físico hai que escoller moi ben uns e outros para evitarmos situacións comprometidas. Aínda que, ás veces, con tanto eufemismo e sentido figurado para falarmos destes temas, é probable que a comunicación quede frustrada, e con ela tamén o encontro. Porque, se lle dicimos a alguén de ir ao muíño o máis probable é que se estrañe bastante e máis aínda se o que lle propoñemos é irmos ao serrallo.

É moi normal referirse ás persoas polos nomes dos animais para atribuírlles aquelas características que asociamos con eles; e estes usos figurados fanse especialmente cos que están máis presentes na nosa realidade cotiá. Se dicimos de alguén que é un raposeiro, unha mona ou un galiña, todo o mundo entende a que nos referimos, sen necesidade de chamarlle abertamente pillabán, monifate ou covarde. Por iso, non é raro que se desenvolvan moitos destes dobres sentidos para nomear os  comportamentos sexuais: aquela muller é unha loba ou unha gata, aquel outro home anda como un can ou é un tigre e os dous xúntanse como coellos… son só algúns dos exemplos máis coñecidos.

A lingua non só vale para falar das cousas que queremos dicir senón tamén, e por estraño que pareza, para dar conta daquelas outras que non queremos nomear. Xorden por isto os dobres sentidos e os eufemismos e conseguimos expresar deste xeito aquilo que, polo motivo que for, consideramos tabú.

No amor hai tantos xeitos de relacionarse coma persoas que se emparellan; algúns prefiren chegar e bicar o santo pero a outros gústalles darlle tempo ao tempo, ir pasando por sucesivas fases ata acadar unha total intimidade. Para os trobadores medievais galego-portugueses estaba moi claro que as cousas se fan aos poucos, e nos cancioneiros atopamos ben definidos os estados polos que tiña que pasar o que cortexaba unha dama: nun primeiro momento, o poeta era un fenhedor que só podía suspirar de amor e só despois dun tempo pasaba a ser un precador que xa tiña dereito a rogarlle á súa amada. Con sorte, e paciencia, chegaría a ter unha relación amorosa, aínda que non física, e converteríase en entendedor. Finalmente, cando xa os dous eslumeceran por se encontraren, chegaría o drudo.

Din que todas as cousas son segundo se miren e parece que os que están namorados miran todo coas lentes da paixón, de xeito que calquera circunstancia pode converterse en trebello para enredar o ímpeto amoroso.