Só un acento marca a diferenza entre ter que bulir para chegar a tempo ao instituto e decidir pasar das clases: correr á escola ou correr a escola. A expresión atopámola entre as frases e expresións do termo escola no Dicionario da Academia, pero recóllese nos manuais de lexicografía desde hai un tempo, pois aparece xa no Frampas de Elixio Rivas de 1978.

Fórmase sobre a base do verbo correr, non na súa acepción de 'camiñar rápido elevando os pés do chan', senón na de 'mover para outro sitio', que é transitiva co complemento ‘escola’. Neste marco de interpretación, a presenza na escola cambiaríase por ir a outro lugar, que aínda que sexa obvio dicilo, é o que facemos cando non asistimos á clase.

Nos anos da fame da posguerra, era benvido calquera alimento adicional que complementase a escasa e insuficiente dieta habitual dos menos podentes, polo que o feito da non asistencia á escola para ver de matar a larica podía ser un pretexto para evitar unha reprimenda ou algo máis doloroso.

A expresión ir aos niños ten variantes como andar aos niños, con outro verbo de movemento, e onde tamén se elide o complemento que expresa o que se adoitaba facer cos niños –comer os ovos–, aínda que podería ser simplemente apañalos para enredar con eles. Porén, a acepción da ausencia escolar non se mantén con verbos máis específicos como buscar os niños ou coller niños, con verbos estativos como estar/quedar aos niños ou outros verbos de movemento como vir/volver dos niños.

Na mesma liña, outros fraseolexemas equivalentes, como andar ás mazás, poden interpretarse no mesmo sentido cando o contexto así o sinala.

As locucións coa palabra gato son abondosas. Algunhas delas como facer unha gatada ou facer a gata teñen relación coa capacidade do animal para levar a termo “accións con astucia e disimulo para enganar a alguén”, segundo di o Dicionario. Aproveitar esas habilidades para pasar de asistir á escola encaixa perfectamente co sentido da expresión.

Derivada das locucións anteriores puido crearse gatear, co mesmo significado, utilizando o sufixo –ear que é moi habitual para formar verbos a partir de substantivos. Outras acepcións para gatear, máis frecuentes, son as referidas ás actividades propias dos felinos, como 'andar a catro patas' ou 'rubir axudándose das catro extremidades' (que tamén poden expresarse cos derivados gatuñar ou engatar).

Neste mesmo sentido, atopamos unha locución probablemente análoga das anteriores como é facer a mica, dado que mico é un sinónimo familiar de 'gato'. Igualmente, esta locución derivou nun verbo coa aplicación simple do sufixo verbal –ar, obtendo micar.

A expresión está recollida no Dicionario co significado de ‘ausentarse da escola’ e pode documentarse con bastante frecuencia empregando o artigo determinado, facer a godalla.

Godalla é sinónimo de cabra e manéxanse principalmente dúas vías para explicar a súa evolución histórica: a palabra podería proceder de derivar o masculino –godallo– de bode, outro nome para o castrón ou chibo, retrasando o primeiro fonema (/b/ > /g/) e engadindo o sufixo –allo. Outra posibilidade é que estea relacionada cunha suposta voz prerromana *ecoto, que en linguas da contorna, mesmo no vasco, deu en palabras para denominar o macho da cabra, e que entre nós sufriría a sonorización das dúas consoantes intervocálicas primitivas (/k/ > /g/ ; /t/ > /d/).

Con todo, cabe a posibilidade de que o sentido de non asistir ás clases, presente tamén no verbo derivado agodallar documentado no Frampas de Elixio Rivas (1978), xurdise por asociación con outra acepción figurada de godalla (tamén recollida para godallada e godalleiro) que ten que ver cunha persoa caracterizada por ser desaseada, desastrada e mesmo con non moito siso.

Aínda que hai fontes que o derivan de lata, o máis probable é que o verbo latar proceda directamente do latín latitare, 'estar agochado', e este á súa vez de latere 'agocharse'.

De entre os verbos con este significado, latar é un dos que se documenta desde máis antigo, pois xa o rexistra o Padre Sarmiento a mediados do século XVIII e a súa produtividade na lingua vén confirmada pola existencia de dous derivados: o substantivo latada, que é o período de ausencia, e o adxectivo latante, que é o ausente.

É un termo de uso común na costa atlántica, pero non exclusivamente xa que o podemos atopar en textos da revista Nós, nos Biosbardos de Blanco Amor e documentado na Limia ou Verín. En moitos destes casos, aparece como transitivo (latar a escola) ou con complemento preposicional (latar da escola), por funcionar co valor xenérico de ‘ausentarse’, o que implica a necesidade de especificar se se lataba da escola, do traballo etc.

O xeito máis básico para describir unha ausencia é remarcar o contraste entre o que hai e o que non está. Con esta lóxica, atopamos o verbo fanar, que se usa normalmente co significado de lle amputar un membro a alguén ou a punta a algo, ou especificamente para cando se lles podan as pólas ás árbores; desde aí, é posible que o significado se ampliase ata chegar ao de restarlle tempo á escola, que é o que observamos por exemplo neste fragmento dunha obra do escritor de Valga, Francisco Potel Pardal: “En calquer sitio qu ' haxa porco morto , alí hai rapaces a moreas, sendo máis dunha vês a morte do porco a causa de que os rapaces fanen a escola.”

Unha evolución semellante no significado puido ter copar, que a partir do valor de ‘decotar a copa dunha árbore’ pasa a entenderse figuradamente como ‘cortar coa rutina da asistencia’ na zona de Pontevedra onde se utiliza tanto como transitivo, sendo o complemento “a escola”, “as clases” ou algún outro equivalente, como tamén sen obxecto explícito ningún en casos como: “Por tanto copar, acabou perdendo o fío en todas as materias”.

Pola súa banda, na zona de Ferrol, nas escolas ou institutos fálase de palmar a clase, entre outros usos figurados e coloquiais de palmar, como 'perder' ("Palmou mil euros no casino") ou 'morrer' ("No accidente palmou o condutor") ou ‘roubar’ ("Palmáronlle os cartos todos que tiña agochados na casa"). Curiosamente, algúns dicionarios portugueses recollen esta última acepción tamén para fanar, sempre nun rexistro coloquial, polo que pode pensarse que os dous verbos, fanar e palmar, desenvolveron o seu sentido especial a partir da idea de ‘roubarlles tempo ás clases’

O noso colgar procede do latín collocare, unindo o prefixo co– 'simultaneamente' e locare, 'situar'. Na súa acepción máis básica é sinónimo de pendurar, pero neste caso parece que está máis próximo semanticamente de suspender, no sentido de 'deixar en suspenso', ‘deixar pendente’.

Esta expresión está moi localizada xeograficamente: concéntrase en Vigo e comarca, especialmente cara ao sur, cando en Pontevedra xa se usa copar. O máis frecuente é atopala co complemento explícito e sen artigo, tanto en singular coma en plural (colgar clase ou colgar clases), aínda que tamén se documentan usos co mesmo significado co verbo sen o complemento directo, como en “logo de botar todo o ano colgando, as notas acusárono.”