Procede do sánscrito veda, onde significaba ‘coñecemento’, a partir dunha palabra protoindeuropea equivalente ao noso ‘ver’. Entre o léxico actual, existen máis palabras que beben da mesma fonte: a través do latín (aviso, vídeo e ver), o sufixo -oide (‘forma’, ‘semellanza’), historia (‘coñecemento a través da observación’, ‘investigación’ ,‘narración do que se coñeceu’), ídolo ou idea (a través do grego).

Igual que os xudeus teñen a Tanakh, os cristiáns a Biblia e os musulmáns o Corán, os hinduístas contan cos seus Vedas. Compostos nunha fase antiga do sánscrito, datada entre hai tres e catro milenios, son por este motivo uns dos textos sagrados máis remotos. Conteñen a forma máis primitiva testemuñada da lingua indoaria, aínda que se compuxeron antes da chegada da escrita á India, polo que se conservan grazas á tradición oral. Debido a isto, os hinduístas consideran que non teñen autor, o que lles confire, segundo a súa crenza, un engadido de validez.

Neste caso, a etimoloxía pode axudar a mellor comprender o concepto que está detrás da palabra: o tri- inicial responde ao número tres en sánscrito, mentres que muurti significaba ‘forma, obxecto que materializa unha idea, persoa ou deus’. Pódese dicir que o trimurti é o concepto combinado das tres funcións cósmicas do hinduísmo: a da creación, a da preservación e a da destrución e cambio.

Non é unha trindade ao uso do catolicismo porque son tres deuses distintos, aínda que podería ser o precedente dela. Malia que a palabra trimurti non se documenta na escrita antes do século III, pode que sexa moi anterior sen deixar constancia gráfica e que esta idea (herdeira da tríade védica de Suria, Agni e Vayu) chegase ao cristianismo a través do coñecemento que os gregos tiñan sobre a filosofía hinduísta.

O principal sistema hinduísta de castas distingue, por orde decrecente de xerarquía, as seguintes: sacerdotes, gobernantes, artesáns, mercadores ou granxeiros e finalmente os traballadores. Esta é a razón pola que a clase máis alta herda o nome do primeiro dos deuses do trimurti, Brahma. A palabra procede dunha raíz protoindoeuropea cos significados de ‘alto’ e ‘elevarse’, que tamén nos forneceu termos como briga, brío, brigantino ou forte. Cando un brahmana se volve erudito, convértese nun pándit, dunha palabra sánscrita que significa ‘profesor’.

A posibilidade de mobilidade social a través das clases é unha creación moderna, de feito, en moitas sociedades antigas esta idea era impensable. Dependendo dos casos, este estancamento apoiábase en motivos relixiosos, o xénero (o teito de cristal), o nacemento (o feudalismo ou a aristocracia), a cultura, os cartos e, no caso do hinduísmo, na profesión, na endogamia e mais na lingua materna. A chegada do colonialismo británico non fixo senón endurecer a rixidez dos estamentos sociais, cunha política estanca de asignación de funcións dependendo da orixe social, a raza e a relixión.

En orixe, o sistema de castas indias non era tan adverso para os niveis inferiores, tal e como se desprende da etimoloxía desta palabra. Procede, con moita probabilidade, do sánscrito paraiyar, que podería traducirse por ‘o que toca o tambor’, pois denominaba o grupo social que gañaba a vida anunciando deste xeito a chegada do rei. Segundo esta explicación, a palabra paria non tería inicialmente un sentido pexorativo, que si desenvolveu con posterioridade –no Dicionario dáse como sinónimo intocable–.

Na actualidade, a discriminación por motivos de casta está prohibida no artigo 15 da constitución da República de India, e existe unha política de discriminación positiva cos colectivos máis desfavorecidos.

Esta palabra asociámola maioritariamente con Gandhi, pero en realidade trátase dun honorífico xenérico. O orixinal sánscrito consta de dúas partes. A primeira é maha, que significa ‘grande’ e que podemos ver tamén en maraxá (de maharaja, ‘o gran raxá‘) e Mahabharata (un coñecido libro épico; nótese que o nome sánscrito actual da India é Bharat [Ghanarajya]). A segunda parte corresponde a atman ‘alento’ –entendido como ‘corpo, alma, entendemento’–. Así, o mahatma é aquel ‘cunha alma grande’, sexa por magnánimo, distinguido, por nobre ou por culto.

O termo do hinduísmo podería corresponder co santo dos católicos e o santón dos musulmáns, e dise con certo misticismo das persoas involucradas no desenvolvemento dos demais: sobre todo, os reformadores sociais, educadores e pensadores rupturistas do statu quo, especialmente no relacionado coas mulleres ou os parias. O propio Gandhi tiña máis apelativos (por exemplo Bapu, ‘Pai da Nación’), pero non se lle poden aplicar oficialmente porque están prohibidos na Constitución India.

Esta é unha das palabras que nos chega por dobre vía, nun caso de converxencia. Por unha banda, orixinaria e etimoloxicamente procede do árabe faqir, ‘pobre, esmoleiro, asceta musulmán que renuncia a propiedades persoais’, presuntamente seguindo un dito de Mahoma que di que “a pobreza é o meu orgullo”.

Asemade na India, había tamén mendicantes e ascetas hinduístas e budistas (os practicantes de ioga entre eles) que gañaban a vida exhibindo espectáculos de resistencia, mortificación e mesmo maxia enganosa, acepción que se desenvolveu primeiramente no século XVI. Este segundo grupo é o que se fixo máis coñecido entre nós, e as dúas acepcións acabaron por unirse. Mentres que na nosa lingua se usa indistintamente faquir para os dous tipos, noutros idiomas teñen grafías distintas (fakir e faqir).

Ademais, faqir designa un grupo étnico musulmán, entre Paquistán e Nepal, asociado ás prácticas sufís.

O noso termo procede do sánscrito yoga, que significa ‘unión, xugada’, e que provén dunha forma protoindoeuropea da cal tamén se orixinaron xugo, xoncer, xunguir, xuntar, xusta- (prefixo co significado de ‘preto’), xugular e, por vía grega, as creadas co prefixo cigo- ou zigo-.

O concepto de ioga úsase moi amplamente para a práctica da meditación e dunha variedade de exercicios físicos, mentais e espirituais, dentro do contexto de moitas relixións indias: principalmente o hinduísmo (de feito, ioga é un dos seis tipos principais), pero tamén budismo e xainismo. Dada a súa orixe anterior aos Vedas, onde xa se menciona, esta idea chegou ata os nosos días diversificada en moitas escolas e con moi diferentes obxectivos, aínda que a interpretación inicial ou primordial que se lle dá en occidente, dende que se coñeceu na década dos 80, foi máis en relación ao corpo ca como sistema de meditación.