Cada 25 de novembro celébrase en todo o mundo o Día contra a Violencia de Xénero, unha efeméride á que o Portal das Palabras se sumou para berrar non contra todo tipo de discriminacións que sofren as mulleres polo simple feito de selo. Pero o camiño cara á plena igualdade non só require denunciar e frear os abusos, cómpre tamén apoderar as mulleres de acordo coa terceira acepción que este verbo amosa no Dicionario da Real Academia Galega desde o pasado mes de outubro: “facer poderoso ou forte un individuo ou grupo social desfavorecido”. Canda ela incorporouse á nosa ferramenta web de referencia para a lingua o seu correspondente substantivo, apoderamento, o “proceso polo cal unha persoa ou grupo social adquiren os medios para fortalecer o seu potencial en termos económicos, políticos ou sociais” no significado que nos ocupa.
O apoderamento é un concepto que se fixa definitivamente no ámbito feminista nos anos 80 do século pasado, especialmente tras a publicación de Developement, Crises and Alternative Visions: Third World Women’s Perspectives (1987), resultado das investigacións e do activismo da rede de mulleres DAWN, sigla de Mulleres polo Desenvolvemento Alternativo para unha Nova Era, fundada en Bangalore (India) tres anos antes. O volume foi fundamental nunha nova perspectiva sobre a muller e o desenvolvemento e pouco despois da súa saída do prelo as publicacións de estudos feministas arredor do apoderamento multiplicáronse. Nos últimos anos, o apoderamento feminino deu o salto do mundo académico á lingua da rúa e estase a consolidar como palabra de uso popular na nosa fala da man da xa chamada cuarta vaga feminista, a que sacou a decenas de miles de mulleres ás rúas galegas o pasado 8 de marzo nun verdadeiro proceso de apoderamento colectivo.
Pero cal é a súa orixe na lingua? As raíces etimolóxicas hai que buscalas nun primeiro elo no inglés empowerment, que procede do verbo empower, creado mediante parasíntese sobre o substantivo power. En inglés da Idade Media (Middle English) era poer ou pouer, que procede, á súa vez, do francés antigo povoir. Este último bebe do latín vulgar *potere, que no clásico posse significaba ‘ter poder’, ‘ser hábil’ ou ‘ter potestade’, e vinculado, en última instancia, a unha raíz indoeuropea, *poti ‘dono’. E como foron as linguas da nosa contorna facendo seu o empowerment inglés? O castelán converteuno en empoderamiento; o catalán, en apoderament; e o francés optou pola vía da autonomisation, mentres que noutros idiomas romances como o portugués e o italiano non hai oficializada alternativa ningunha e adoita empregarse o préstamo inglés en estado puro.
E por que apoderamento para a nosa lingua?, estaredes a preguntarvos desde a primeira liña. Pois porque, aínda que teñamos escoitado o calco empoderamento por influencia do castelán, no galego temos de noso o verbo “apoderar, da mesma familia ca o inglés empower, e con practicamente os mesmos significados tradicionais. E porque este verbo posúe igualmente un substantivo derivado apoderamento, coas significacións semellantes do inglés empowerment. Por iso parece máis axeitado para a lingua galega adoptarmos para esta nova acepción aparecida no inglés to empower e empowerment as denominacións da tradición propia apoderar e apoderamento”, explica Manuel González, coordinador do Seminario de Lexicografía neste artigo que vos recomendamos.
