Na obra de C. Ríos Panisse sobre as denominacións da flora e a fauna marítimas recóllense distintas especies mariñas que, pola súa forma, recibiron as denominacións vulgares dos órganos sexuais. Dentro deles, parece ser máis frecuente establecer a similitude co órgano masculino de copulación, coma no caso deste equinodermo, pero non é esta especie a única para a que se utiliza carallo ou unha variante, como carallote ou carallete –este último non recollido pola normativa–, senón que, segundo as zonas, serven tamén para outros seres deste hábitat, como algún tipo de coral, de algas, os moluscos do xénero Ensis, como a navalla ou o longueirón, ou mesmo peixes como o coñecido habitualmente polo nome de doncela, señorita ou xulia.

Da voz carallo ofrécese máis dunha explicación etimolóxica, pero, en calquera caso, si parece que está relacionado co nome de obxectos cos que pode gardar similitude, sexa un suposto latino characulus, diminutivo de charax ‘pau’ ou unha raíz indoeuropea kolgo, da que derivarían, en distintas linguas, denominacións para o aguillón ou a espada, ademais da do órgano sexual.

Agora ben, non é esta a única denominación vulgar de pene utilizada para as especies mencionadas, senón que tamén se bota man doutros sinónimos como pixa e das súas variantes. E tampouco son exclusivas da vida mariña, senón que como nomes de fungos utilízase igualmente carallán, do que o seu nome científico xa nos aclara que é o Phallus impudicus.

A información de carácter máis científico e a popular sobre este insecto difiren enormemente e pode que todo se deba ás pinzas que presenta no cabo do abdome. Así, mentres non parece causar maior dano para os humanos que incluír na súa dieta vexetais, froita ou flores, son obxecto dunha estendida lenda negra segundo a cal penetran nos nosos oídos perforando o tímpano, e mesmo poden chegar ata o cerebro, orixinando loucura ou incluso morte.

A disposición destas pinzas, que son arqueadas nos machos e rectas nas femias, puido ocasionar tanto a denominación científica como as vulgares. Así, da súa semellanza co instrumento utilizado antigamente para perforar as orellas para os pendentes procede o seu nome científico: Forficula auricularia. E o paralelismo que se estableceu con distintos apeiros pode estar detrás de solucións como bicha sara (segundo Aníbal Otero, procedente do latín serra), forcadela (interpretando que as pinzas son coma os gallos dunha forcada) ou a citada rapacarallas.

Parándonos neste composto, vemos que se tomou como primeiro elemento o verbo rapar, procedente dun xermánico harpon, que nós utilizamos co sentido de cortar, especialmente cando se fai a rentes, un pouco desviado do sentido que tiña o étimo, máis próximo a arrincar ou arrebatar. Isto a pesar de que o mencionado apéndice non serve para o corte, senón máis ben para campar, xa que lles resulta útil para intimidar os inimigos ou suxeitar as presas, así como, no caso dos machos, darlles golpiños amorosos ás femias cando lles fan as beiras. Nada que ver co que se deduce de rapacarallas, produto, é de supoñer, da súa mala sona.

Da voz cazacú xa dá noticias o Padre Sarmiento, pero pasou practicamente inadvertida nas obras posteriores ata que os dicionarios actuais a incluíron entre as súas entradas. Con todo, estamos ante unha palabra de escasa difusión, propia, como deixou apuntado o insigne bieito, da zona da Guarda.

É probable que, tal como se podería deducir a primeira vista, este composto teña que ver co substantivo cu, denominación popular das partes traseiras de persoas ou animais procedente do latín culus, –i. E podería ser que a primeira parte estea tomada do verbo cazar, hipótese apoiada pola voracidade do animal. Ou quizais proceda do latín cattus, étimo proposto xa desde Sarmiento para un peixe moi semellante, o cazón. Isto referendaríase co dato de que varios peixes da súa mesma familia
reciban en linguas veciñas nomes como gato ou can. De feito, as quenllas eran coñecidas antigamente en portugués como cans mariños e o nome de can do mar recolleuse nalgúns puntos da costa referido tanto ao melgacho como á patarroxa ou outras especies mariñas.

Cabería aínda outra explicación sobre a orixe desta voz, segundo a cal estaría tomada do catalán caçacucs, termo que combina o equivalente do noso cazar e a forma cuc, creación propia do catalán e presente nesa lingua desde antigo para denominar os vermes. A razón desta interpretación fundaméntase no réxime alimenticio deste peixe baseado principalmente nos moluscos e crustáceos que captura durante a noite. Así pois, cabería a posibilidade de que a nosa asociación co cu fose nada máis unha conclusión precipitada.

As denominacións máis estendidas para estas aves dan idea dos seus hábitos noxentos: cagote, comemerda, merdeiro, papamerda. Todos eles relacionados cos excrementos, igual ca o seu nome científico, Stercorarius, derivado de stercus, de significado igual ao noso esterco. Tamén recibe o nome de palleira nalgúns puntos do litoral, especialmente na Costa da Morte, pero, neste caso, aínda que parece claro que deriva de palla, descoñécese a razón pola que se lle aplica.

O comportamento típico do papamerda á hora de obter alimento ofrece unha explicación para o nome, un composto a partir de papar, procedente do latín vulgar papare, e merda, tomada da idéntica forma latina. E é que os papamerdas perseguen outras aves, como as gaivotas ou os carráns e, valéndose da súa pericia no voo, acaban obrigándoas a vomitar a última comida inxerida, que será devorada polos papamerdas. E poden acosar con tal insistencia as gaivotas que estas acaben berrando con desespero.

Dispoñen doutros métodos para obteren alimento, pero que non ofrecen unha imaxe máis amable da especie, como aproveitar os desperdicios que tiran os barcos de pesca ou as preas de animais mariños varados.

O adxectivo cagón deriva do verbo cagar, voz que procede do latino cacare, unha creación da linguaxe infantil e, de maneira similar aos que se forman utilizando este sufixo, serve para cualificar, primeiramente, a aquel que caga moito ou con moita frecuencia. Tamén se pode utilizar cun significado próximo ao de covarde, pero iso xa non interesa para o que estamos.

Algúns dos nomes que recibe este anélido ao longo da costa teñen que ver coa maneira en que se alimenta. No caso do mencionado cagón ou cagulo partindo dos restos que deixa e no de mangón, que parece proceder de mangar tomado co sentido de comer con avidez, porque devora moita cantidade. No resto dos casos, a súa forma fai que reciba o mesmo nome ca outros animais semellantes, como bichoca, mioca ou miñoca.

O cagón vive enterrado na area en lugares de pouca profundidade e para obter alimento filtra os nutrientes que atopa entre os grans de area, expulsando o resto á superficie, que son os cordóns de area que podemos atopar ao pasear pola praia. Claro que estes cordóns tamén se poden asociar pola forma a un excremento alongado. E de aí o nome.

O termo fodón formouse seguindo o mesmo procedemento ca cagón, neste caso a partir do verbo foder, voz que se tomou do latín vulgar futere, e que mantén o mesmo sentido do étimo latino relativo á realización do acto sexual. O que non está claro é que detrás deste nome exista un motivo relacionado coas prácticas sexuais do peixe en cuestión.

Ademais da acepción mencionada, o verbo foder tamén se utiliza en sentido figurado co sentido de botar a perder ou de causar molestia e, segundo as notas etimolóxicas da obra de Ríos Panisse, o nome do fodón vén de aí. Dáse noticia na citada obra de que este peixe, moi similar á faneca, adoita mesturarse con ela e resulta molesto para os pescadores. O motivo é que morde o anzol con máis dificultade e, aínda por riba, ten habilidade para comer o engado sen trabar o gancho.

Manéxase outra explicación, baseada en que os mariñeiros consideraban o fodón como o macho da faneca, co cal si habería unha motivación sexual para o nome, pero parece ser que se buscou esta interpretación despois de que se lle adxudicase o nome, polo que o máis probable é a asociación coa molestia que supón para a pesca.

O Dicionario recolle máis de quince denominacións populares para o vagalume, varias delas alusivas á luz que emite, como bicho do lume, coco de luz, verme da luz, ou os mesmos vagalume e lucecú. No seu caso, o nome científico segue o mesmo motivo, xa que a denominación do xénero Lampyris procede do grego, onde significaba brillar.

O nome de lucecú combina os elementos luz ou lucir e cu, e isto debido a que produce luz nos últimos segmentos do abdome ao levar a cabo un proceso bioquímico, do que dispoñen, ademais destes insectos, diversos organismos mariños. Ademais, contan cun reflector de cristais diminutos para aumentar a intensidade da emisión.

Aínda que se lles chama vermes, son realmente coleópteros, se ben só os machos chegan a parecerse aos escaravellos, mentres as femias conservan aspecto de larva. E, malia que todos emiten luz, a das femias é máis intensa e permítelles iniciar o cortexo amoroso en época de apareamento.